Mao Zedong

Mao Zedong

kam

Sex or gender	male
Country of citizenship	Qing dynasty, Republic of China, Chinese Soviet Republic, China
Su suro tǝlam usulu yǝ	毛澤東, 毛泽东
Birth name	毛澤東
Given name	Zedong
Family name	Chino peruano
Courtesy name	潤之
Date of birth	26 Jimada gaji 1893
Place of birth	Shaoshan
Date of death	9 Lailahir 1976
Place of death	Zhongnanhai, Beijing
Manner of death	natural causes
Cause of death	Kwosa karu bǝ
Place of burial	Mausoleum of Mao Zedong
Father	Mao Yichang
Mother	Wen Qimei
Sibling	Mao Zemin, Mao Zetan
Spouse	Luo Yixiu, Yang Kaihui, He Zizhen, Jiang Qing
Native language	Chinese
Languages spoken, written or signed	Mandarin Chinese, Xiang Chinese, Chinese
Employer	Peking University Library
Position held	Chairman of the Chinese Communist Party
Educated at	Dongshan Senior High School, Xiangxiang First Senior High School, The First High School of Changsha, Hunan, Hunan First Normal University
Student of	Li Yuanfu
Residence	Zhongnanhai, 韶山冲毛泽东同志故居, Former residence of Mao Zedong during his first stay in Beijing
Work period (end)	1976
Member of political party	Chinese Communist Party, Kuomintang
Ethnic group	Han Chinese people
Religion or worldview	Atheism
Vehicle normally used	ZIS-115
Hair color	black hair
Medical condition	Parkinson's disease, tuberculosis
Handedness	right-handedness
Participant in	May Fourth Movement
Military branch	People’s Liberation Army, Chinese Workers’ and Peasants’ Red Army, New Army
Movement	Marxism–Leninism–Maoism
Significant event	Long March, Hundred Flowers Campaign, Great Chinese Famine
Award received	People's Liberation Army Strategist
Interested in	World War I
Has written for	Ta Kung Pao, The Shian Kian Weekly Review
Academia.edu profile URL	https://www.academia.edu/People/Mao_Zedong

Mao Zedong

Mao Zedong dǝ sha chasambo yim findin araskin bǝ lan kintawu jimada gaji bǝ lan saa duwu miyon uskun filaarin yaskin bǝ lan(1873).

kuru shiro Chairman Mao gultin də, siyasama Chinese ye, kərmai faltəma, kuru siyasawu shi do People's Republic of China (PRC) koksənama kuru lardədə'a fuwuzəna suro saa 1949 yen koktənzən səta har suro saa 1976 yen bawono. kazadala factobe saa 1935lan. Nazariyawanzə, shi duwo Marxism-Leninism Chinese be gotəro bowonodə, sandiya Maoismlan nowotə.

Fato talaaye Shaoshan, Hunan lan katambo, Mao də lamarra fitəna 1911 ye-a May Fourth Movement 1919 ye-a ye sha suro kənənganzəyen sha taasirzana, nəm lardə Chinese ye-a nəm kərmai kərmaiye-a banazəyin. Shiye raayi Marxism–Leninismdǝ gowono sokku naptǝ kǝrabe kǝntawubero jamiya Peking ben cidajindǝn, kuru suro saa 1921ben wakildo jamiyya Communist be Chinese be kunkuntǝmaro wallono. Ngawo kəriwu kate Kuomintang (KMT)-a CCP-a ye suro saa 1927 yen baditənayen, Mao ye kəriwu kəmbuye do faidatənyi dəga fuwuzə kuru Jiangxi Soviet dəga kokkono. Shiye banazəgə soja'a Chinese Red Army ye dəga kokkono kuru duluwu kəriwu guerilla ye dəga sutuluwuna. Suro saa 1935 yen, Mao də shima kazadala CCP ye wo loktu Long March ye lan. CCP ye KMT'a kəllata kəriwu kən indimi United Front ye lan loktu kəriwu Sino-Japanese ye kən indimi do 1937 lan baditəna də, amma kəriwu fatoye China ye də waltə badiwono ngawo Japan ye kəlanzə'a cinayen suro saa 1945 yen.

Yim kawu kəntawube 1 kəntawu Octoberbe saa 1949-lan, Maoye PRC koktə warmajiwo, lardə jamiyya falye CCPye shiga sunotinma. Shiye kampain cidi waltəm yayaktə-a sanyiyarambe-a badizəna, am siyasabe watəmaso dəga dabkono, kəriwu Koreabero ci nzəkkəna, kuru kampain Hundred Flowers-a Anti-Rightist-a badizəna. Suro saa 1958 lan, Mao ye Great Leap Forward badiwono, shi do ne razəwu China ye dəga bare lan səta cidaram ro kalaktəro nyazəna də; shidəye Famine Chinese be kura suwudəna. Suro saa 1966 lan, shiye Cultural Revolution badiwono, kamfen do awowa "counter-revolutionary" ye do kəriwu darajaye fitəna-a, awowa gargamye bannatə-a, kuru nəmkam Maoye-a tutuluwu nankaro. Dareram saa 1950-lan, letəgəram Maobe lardəwa diyabedə shiga Soviet Union-a yektə siyasabe shiga suwudə, kuru suro saa 1970-ben nəmkam ndikate United States-a badiwono; China ye kəriwu Vietnam ye-a kəriwu Cambodia ye-a ro cidazəna. Suro saa 1976 lan, Mao də bawono ngawo kwasuwa karəgəye kada sətanayen. Hua Guofeng shiga waratazə, kuru suro saa 1978 yen Deng Xiaoping. CCP ye kulashi kəla awo Mao ye sədənaye də shiga zazaksəna kuru saa dareye dən taltə sədənaro kasatsəna

Mao də sha kam zauro faida'a karnu kən 20th ye dəro gozana. Letəgəramwanzədə shima am kada kərmuro suwudə, ta'adir am miliyon 40 səta 80ro saadənadə kəna'a, zalumtə'a, cida fato fursanaye'a, am kada cetə'a, kuru kərmainzədə kərmai kəla kəltəyen bayantəna. Shiro kuruson jaza China'a kərmai gana-ganalan səta duno dunyabero kalaktəye jaza tina futu kəra gultə-a, hakkuwa kamuwabe-a, nəlewa-a, ilmu buroye-a, kuru kənənga təma-a fuwutəgəlan. Cidiya Mao yen, nəm nguwu jama China ye də alamanna miliyon 550 lan səta miliyon 900 ro saadəna. Suro lardə China ben, shiga kərmai lardəbe duwo lardədəga am diyabe-a nəmzalum-a lan səsangənaro darajazana. Shidə kam kura raayibe kuru suro karapka communist dunyabedən taasir kura ro wallono, karapkawa Maoistbe kadaro ilham cina.

Kǝnǝnga buroye

Hawar kura: Kǝnǝnga Mao Zedongbe buroye

Zammana-a kuru faltə Xinhaibe-a: 1893-1911

Mao Zedung c.Saa 1910s

Mao Zedong də sha kəntawu December ye kawunzə 26 saa 1893 lan katambo, bəladiya Shaoshan ye suro Hunan yen, zaman kərmai Qing ye lan. Baanzə, Mao Yichang də, buron talaa talaa kuru barewu Shaoshan ye zauro galiwu ro walzəna. Bəladiya Hunan yen wurazənadən, Mao ye baanzə'a tartiptəma zauro bayanzəna, shi do sha yanzəganawa yakkə'a, tada'a Zemin-a Zetan-a, kuru yanzəgana feroye Zejian'a cejinma.[] Ya Mao ye, Wen Qimei də, adin Buddhist ye do hal kwanzəye zauro kəlazəna dəga dabtəro jarabsəna.[] Mao ye Buddhist ro wallono, amma sa’anzə dau-dau lan imani adə’a kolzəna.[] Saanzə 8 lan, Mao dəga mowonti primary Shaoshan yero zuzaana. Nizam daraja Confucianismbe səlinadən, dare shiye kitawuwa Chinesebe kureye halwa Confucianbe wazənadə səraanyiro tawatsəgəna, susudəro kitawuwa kurebe misallo Romance of the Three Kingdoms-a Water Margin-adə səraana.[] Saanzə 13 lan, Mao ye kəra primary ye tamozəna, kuru baanzəye sha Luo Yixiu saa 17 ye dəga nyiyaro kəlzəna, adəye səkə yallanza cidi kəlanzaye dəga kəlzəna. Mao ye sha kamunzəro asutəro waano, nyiya dawartəna dəga zauro zortəma kuru loktu ganaro lezəna. Luo də nongutə fatolan kuru suro saa 1910 lan bawono sa’anzə 20 lan.[]

Kulo bawanzəyen cidajinlan, Mao ye zauro kərazəna [] kuru "hangal siyasabe" kitawu Zheng Guanying yedən sətandəna shidoni kərmai Chinaye bannatəro karəgənzə bannazənadə kuru demokəradiya wakiltəye gotəro gashifsənadə.[] Mao ye fasari cidawa ruwowu Nasarabe Adam Smith-a, Montesquieu-a, Jean-Jacques Rousseau-a, Charles Darwin-a, Thomas Huxley-a ye kərawono. Raayiwanzə siyasabedə zanga-zanga Gelaohui-ye fuwuzənadəye sha fasalzəna shidoni ngawo kəmbu Changsha, bərni kura Hunanbedən fəlangzənadən; Mao ye awo am zangatəwu dəye məradənza dəga banazəna, amma askərra dəye am zangatəwu dəga dabsana kuru kazadalanza so dəga cezəna.[] Kənaadə Shaoshanro tartəgəna, nadəlan talaawa kəna'adə arkəm bawanzəye səmowona. Shiye kəndowanzadə halnza battiro kasatsənyi, amma kəndəganzaro kanjimarinzə fəlezəna.[] Saanzə 16 lan, Mao də mowonti primary kura do Dongshan karəngəye dəro lewono, [14] na do sha kəla talaayen zorzana də.[15]

Suro saa 1911 lan, Mao ye mowonti dawube Changsha lan badiwono.[16] Karəgə kərmai faltəyedə bərnidən zauro duno'a, na doni Emperor Puyi'a kərmai kərmaiye'a nəmkərawu'a mbeji kuru am nguwu kərmai republicanismye'a bowozana. Fuwuma republicansyedə shima Sun Yat-sen, kərista America lan kərazəna shidoni jama Tongmenghuiye fuwuzənadə.[17] Changsha lan, Mao də jarida Sun ye, Kərmai kəlabe jamaye (Minli bao) dəye sha taasirzəna, [18] kuru Sun ro kura lardəye ro bowono suro ruwo maarantayen.[19] Alama mai Manchu ye dəro kəriwutəye ro, Mao-a sawa'anzə-a ye layinza kamza, alama mai dəro kəngaye.[20]

Republicanism Sunbedəye ilhamzəgəna, sojadə anəm China ben ciza, fitəna Xinhaibedə səsangəna. Gomna Changsha yedə cuwoso, bərnidə'a kərmai republican ye lan kolzəna.[21] Fitənadə banazə, Maoye soja rebelyedəro soja kəlanzəyero kara, amma kəriwu au luwalaro cidazənyi. Lardə'a yalayedə mai dəro kənga'a sadəna, kuru kəriwu fatoye'a daptəro təmazana, Sun- shi do "kura lardəye loktu ganaye" ngawo kənatwunzəye warmajiya- shi general kərmaiye Yuan Shikai'a kəla kəlzana. Mairidə baro tədəna, Republic of China koktəna, amma mairi Yuan də kura lardəye ro wallono. Ngawo kəriwudə dazənadən, Mao ye soja'a kolzəna suro saa 1912 yen, ngawo kəntagə arakkə soja'a ro walzənayen.[22] Loktu adəlan, Maoye socialismdə suro hawarben səbandəna; warakka Jiang Kanghu ye kərazəna, fuwura do Chinese Socialist Party dəga koksəna də, Mao ye hangalzə gənazəna amma raayi dəga kasatsənyi.[]

Kǝrmu nzǝ

Yim laarrin bǝ lan kintawu lailahir bǝ lan saa duwun yar laarrin fitulurrin araskin bǝ lan (1977) shugawa Mao bǝ lan sun nzu notunaman shi (Communist) cidi china bǝ . Kureman attǝyǝy shima karafka (PRC) bǝ lan notunaman burozu koksu.