Macedonia (Cidi)

Macedonia (Cidi)

Wikimedia disambiguation page

Native label	Македонија, Μακεδονία

Macedonia

(macedonia) də, shi donyi Macedonia lan bowotin ma də, shi do ne mairi Archay ye kureye lan bowotin ma. Greece,[] shidoni dare lardə Greece be duno'aro walzənadə.[] Mairi də sha am mairi Argead ye koksana kuru buro salak yin mairi də'a tunotin, ngawodən mairi Antipatrid 'a Antigonid 'a sandima zasa'a. Fato am Macedoniaye kureyedə, mairi buroyedə nasha yala-gədi Greek peninsulayedən kara,[] kuru kalangaizə Epirus anəmfətenzən, Illyria yalafətenzən, Paeonia yalanzən, Thrace gədinzən kuru Thessaly anəmnzən.

Kawu karnu kən 4th BC yero, Macedonia də mairi gana diya nadəyen bərni kura kura Athens -a, Sparta -a Thebes -a ye sha sunotin, kuru ganaro cidiya Achaemenid Persia ye lan kara.[] Zaman mai Argead be Philip II (359-336 BC) lan, Macedoniaye cidi Greece be-a mairi Thracian Odrysian be-a kəriwu-a nəmsulhu-a men səmowona. Soja'a waltəm yasa'a dəwo suronzan phalanxes sarissa pike'a faidatayin də'a, Philip II ye duno'a kureye Athens 'a Thebes 'a də'a kəriwu Chaeronea ye saa 338 BC lan kəriwuzəna. Tada Philip II be shiro Alexander the Great gultində, shima kəlakəl lardəa Greekbe fuwuma, məradə awanzəbe Greece sammaso kərmaitə dəga codo loktu shiye Thebes dəga wurzənadən ngawo bərnidə tətənan. Loktu kəriwu Alexander be ngawodən sədindən, mairi Achaemenidbedə səsangəna kuru nashawa har kəmoduwu Indusbero saadənadə səmowona. Loktu ganaro, mairinzə Macedonianbedə shima dunyalan zauro duno'awo- kəriye Hellenistic be tawadə'adə, zaman kəla furum Greek be kureyedəro faltə badizəna. Kisandi-a adab-a Greek bedə lardəwa kəriwutənadən zauro fuwuzana kuru fuwutə falsafabe-a, nzundu-a, kimiyabe-a mairidə-a ngawonzə-aro tartəgəna. Taganasmaro faidaadə shima bana Aristotle, allamtəma Alexander bewo, shi duwo ruwowanzədə shima furtu falsafa Nasarabewo.

Ngawo kərmu Alexander ye saa 323 BC lan, kəriwuwa Diadochi ye do ngawodən wazəna də, kuru mairi Alexander ye də'a yaktə'a, Macedonia də dawudi ada'a siyasa'a Greek ye ro wallono nasha Mediterranean ye dən, Ptolemaic Egypt'a, mairi Seleucid ye'a, Attalid ye'a. Bərni'a kura kura jili Pella'a, Pydna'a, Amphipolis'a sodə kəriwu kərmai kəla kalangaidəyen sadin. Bərni'a bəlin sodə'a, alamanna Thessalonica yeyi, Cassander do kərmai də'a səmowuna dəye (sunzə kamunzə Thessalonike Macedon ye də'a[] Macedonia ye ngawotənzə də kəriwu Macedonia ye lan badiwono kuru Rome ye citə duno Mediterranean ye lan. Dareram kəriwu Macedoniaye kən yakkəme suro saa 168 BC yen, mairi Macedoniayedə baro codo kuru lardə'a Rome ye sha falzana. Kərigə Macedoniaye kən diyaume suro saa 150-148 BC yen kərmai də'a waltəm bəlintəgə do kəriye Roman ye Macedonia ye koktəlan daano.

Maiya Macedonia ye də, sandi do kərmai kura'a kuru arziyi lardəye'a alamanna dinar'a liwula'a də'a kozana də, cida'a latədəye banaza'a kungəna zamtəro, askərranzaro kungəna'a cedo, kuru zaman Philip II yen, soja'a njiye Macedonia ye'a. Lardəwa gade diadochi waratazanadə yedei gənyi, ibada mairibe Alexanderye səsangənadə Macedonialan ngaltema gotənyi, amma kərmaiwu Macedoniabedə sonyayi cida kura adin Hellenisticbe fatobe-a dunyabe-a gozana. Kərmai mai'a Macedoniayedə cidaram askərraye sha dazəna, amma bəla'a gana suro Macedonia commonwealth yedə kərmai kəlanzaye zauro sədin kuru gomnati demokradiyaye majalis jamaye'a mbeji.