Calabar
| Named after | Calabar River  |
|---|---|
| Country | Nigeria |
| Capital of | Cross River State |
| Located in the administrative territorial entity | Cross River State |
| Located in time zone | UTC+01:00 |
| Coordinate location | 4°57′0″N 8°19′30″E |
Calabar
Calabar (kuru sha Callabar'a, Calabari'a, Calbari'a, Cali'a Kalabar'a lan bowotin) shima bərni kura kəriye Cross River ye lardə Nigeria ye wo. Buro salakkin sunzə Akwa Akpa, təlamma Efik yen, am Efik yedə nadə sandima nguwuwo.[[1]] Bərnidə kəmoduwuwa Calabar-a Great Kwa-a, kuru kəmoduwuwa Cross River be-a (suro cidinzəyen).
Calabar də sha bərni kura bəla'a bəla'a dəritəye Nigeria ye dəro gozana,[[2]] musamman maro awo'a kada zaman Donald Duke ye Gomna Cross River State ye lan (1999-2007) tədəna də nankaro. Bərnidə bərni zauro kadawu'a kuru kor'a ngəlaro sədinma Nigeria lan.[[3]]
Nasha kərmaiye lan, bərnidə nasha gomnati Calabar Municipal-a Calabar South-aro yakkata. Nəm kuranzədə kilomita square 406 (157 sq mi) kuru, isawu 2006 yedən, nəm nguwu amyedə 371,022.[7] LGAs indiso nəm nguwunza 571,500 suro saa 2022 yen.[[4]]
Gargam
[yasa | usullu yasa]Kuru wune: Akwa Akpa
Sura Coci Duketownbe, Calabar be (suro Nigeria ben kara). Am yakkə fuwu coci shiti bəl-bəl-a kuru saminzə kajim-adən dazana. Duketowndə kəla kəmoduwu Calabarben kara ci kəmaduwubedən mil 50.
Coci Duke Townbe, Calabar, dareram karnu kən 19me
Ci njiye, kasuwu kaliwabe Sokku bəladiya Portugueseye karnu kən 15medən nasha ci kəmaduwu Guinea yedə nazanadən, təlamma nadəyedə "Calabar" lan bowozana. Am gargammame anyi sandima Efiks-a, Ibibios-a Quas-a. Amma Efikyedə nasha kəmoduwu Niger yedən ci kəmaduwu Calabaryero hijra sadəna. Sandidə kəriwu fatoyedə yanzaso-a amma Ibibioye-a sowosayin.[9]
Kasuwuma laa Calabar lan 1981 lan gənawono
Karnu kən 16th lan, Calabar də ci kəmaduwuye dinaye ro walzəna, kareya kəndawu palmye sodə'a lardə diyayero sutuluyin.[[5]] Loktu karnuwa kasuwu kaliwabe Atlanticbedən, ci kəmaduwu kalawa Africabe Americaro zutəye kuraro wallono. Am Spainbeye sunza Calabar co.
Jiliwa nasha shimadəyedə sandiya kaliro gozana kasuwu kaliyero. Təlamma jili anyiye suronzan təlamma Igboye mbeji (kəndaramma) sandidoni nashadən nabsanadə loktudən. Təlamma ganadə sandiya təlamma duno'a au kaduwuwa nashadəye sandiya kalaro buwozayin.[[6]]
Saa 1725 lan səta 1750 ro saadənan, am Africaye 17,000 yeyi kara'a Calabar lan kasuwu kara'a Europeye ro cedo; saa 1772 lan səta 1775 ro saadənan, adadudə 62,000 ma kozənaro wallono.[12] Calabar kureye (Duke Town)'a Creek Town'a, kilomita 16 (10 mi) yala-gədiyedə, bərni'a faida'a kasuwu kaliwaye zamandən.[[7]]
Suro saa 1807 lan, lardǝ Britain be kasuwu kaliwabe baro sǝdǝna.[13] Suro saa 1815 lan HMS Comus, naptə nasha British ye Africa'a daptəyen, Duke Townro lewono, nadən mara njiye Spanish-a Portuguese-aye tulur səmowona.[14]
John Jea, kam Afrika Amerika be kararo walzənadə, nadən isana. Daren shiye ruwoma ro wallono. Nasha kasuwuye mulattoye ganadə na allan kara shidoni kəltəramma missionaryyeya kasuwuwu gadeya Igboland lan, Lagos lan, kuru Atlantic fartəlan.[15]
Suro saa 1846 lan, Presbyterian Scotland yedə nasha cidaye Calabarlan koksana. Suro wa'atəmasoyedən, Hope Waddell, shidoni Calabarlan cidazənadə 1845lan səta 1858ro saadənan, kuru Mary Slessordə, shidoni adin kəristabe Calabarlan 1876lan səta 1915ro saadənadə, amma asal lardəyeya kuru kate amma asalyedən kurunza ngalwotəgəro cidazana. Sandiye amma Efikye kada adin kəristabero kalakca.
See also
[yasa | usullu yasa]- Banknotes of Scotland (featured on design)
- Kalabari tribe
- Efik people
External links
[yasa | usullu yasa]Lamintǝ
[yasa | usullu yasa]- ↑ https://www.pulse.ng/news/local/calabar-nigerias-tourism-capital-has-fallen/pjt553s
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Calabar#cite_ref-afigbo_4-0
- ↑ http://789marketing.com.ng/calabar-restoring-tourism-glory-nigerias-pride/
- ↑ https://www.citypopulation.de/en/nigeria/admin/NGA009__cross_river/
- ↑ https://books.google.com/books?id=dlHE51ScKTUC&pg=PA149
- ↑ https://books.google.com/books?id=PrPxWLSrp78C&pg=RA1-PA22
- ↑ https://books.google.com/books?id=62EMURNnLssC&pg=PA92